Jak Francuzi wygrali pod Waterloo (a przynajmniej tak im się wydaje)

Czy Napoleon na pewno przegrał pod Waterloo? Pytanie jest zasadne,
biorąc pod uwagę, że nawet były premier Francji pisał o „jaśniejącej
aurą zwycięstwa porażce Napoleona”. Owoce panowania cesarza do tej pory
są dumą Francuzów, historycy nadal roztrząsają szczegóły jego życia,
naukowcy biedzą się nad odkryciem przyczyny jego powodzenia i upadku –
jeśli dopuszczamy możliwość upadku. Wszak Paryż do dziś zdobi jego łuk
triumfalny, a w całej historii Francji darmo szukać drugiego imienia,
które budziłoby taki szacunek i postrach zarazem.
Wierność Napoleonowi urosła w XIX wiecznej Europie do rangi swoistej
religii, czego znakomite odbicie widzimy w literaturze. Zwolennikiem
cesarza był stendhalowski Julian Sorel, a na polskim gruncie – „ostatni
romantyk” Ignacy Rzecki. Heroiczny mit Napoleona – osamotnionego
geniusza-samorodka, żyjącego jak prosty żołnierz „nowego Chrystusa”,
trwa do dziś. Stephen Clarke przestudiował dokładnie „francuską wersję”
Waterloo – wspomnienia weteranów, powieści, opinie historyków, a nawet
wypowiedzi współczesnych polityków. We właściwy sobie, nieco ironiczny
sposób pokazał jedno – wielka bitwa bynajmniej nie była końcem cesarza.
To książka-klucz do zrozumienia Francji i Francuzów.